درباره سندرم پلی کیستیک یا تبنلی تخمدان
مقاله بررسی و تأیید پزشکی شده توسط: پزشک متخصص بیماری‌های داخلی، دکتر کامران محمدی؛
سندرم پلی کیستیک یا سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS) و یا به عبارتی در زبان عامه تنبلی تخمدان، یک ناهنجاری هورمونی رایج در حدود 5 تا 10 درصد از زنان در سنین باروری است؛ این اختلال در سیستم غدد درون ریز که می‌تواند به مرور بر سلامت فیزیولوژیک، عملکرد تخمدان‌ها و باروری، متابولیسم، سلامت روان و کیفیت زندگی فرد اثر بگذارد، با الگوهای بالینی و زیستی متنوعی در ارتباط است.
با این حال شناخت چنین مشکل مرتبط با سلامتی، مدیریت و کمک به درمان سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان)، نیازمند رویکردی چند محوری با ارزیابی علائم، آگاهی از عوارض احتمالی و اتخاذ گزینه‌های درمانی کمک کننده به بهبود کیفیت زندگی فرد از سوی پزشکان متخصص می‌باشد. با ما همراه باشید، قصد داریم در ادامه این مقاله به شرح چیستی سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان)، علائم، عوارض و نحوه کمک به پیشگیری از آن بپردازیم.
سندرم پلی کیستیک(تبنلی تخمدان) چیست؟
تنبلی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی کیستیک(Polycystic Ovary Syndrome) یک اختلال سیستم غدد درون ریز و بیماری متابولیک است، که با عملکرد کُند یا «تنبل» تخمدان‌ها، تأخیر یا بی‌نظمی در قاعدگی(گاها ماه‌ها تأخیر) و همچنین تولید کمتر هورمون‌های زنانه و در مقابل تولید بیشتر هورمون‌های مردانه شامل آندروژن‌ها، می‌تواند باعث افزایش رشد موهای زائد(هیرسوتیسم)، ریزش موی سر با الگوی مردانه(آلوپسیای آندروژنیک)، چاقی، آکنه، شانس کمتر باروری و غیره شود، مشخص می‌گردد.
📍تخمدان‌ها اندام‌های کوچکی هستند که در کنار برعهده داشتن وظیفه تولید هورمون‌های زنانه، محل تولید و ذخیره تخمک بوده و می‌توانند بر سایر اندام‌های بدن زنان نیز تأثیر بگذارند؛ در حالت معمول تخمک‌گذاری به زمانی گفته می‌شود که تخمک بالغ برای لقاح و باروری از تخمدان آزد می‌شود. وقتی تخمک آزاد شده توسط اسپرم بارور نگردد، طی فرآیند کاملاً طبیعی و بیولوژیکی دوره قاعدگی(پریود) از بدن خارج می‌شود؛
اما در برخی موارد چنانچه هورمون‌های مرتبط با تخمک‌گذاری به اندازه کافی تولید نشوند، تخمک‌گذاری هم اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین تخمدان‌ها می‌توانند کیسه‌های کوچک توسعه نیافته(نابالغ) پر از مایع(فولیکول ها) زیادی را در امتداد لبه بیرونی تخمدان ایجاد کنند، که قادر نیستند به طور منظم تخمک آزاد کنند و در نتیجه منجر به بروز بیماری سندرم پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان می‌شوند.
📍در این بیماری که به طور میانگین از هر 10 زن در سن باروری برای 1 نفر رخ می‌دهد، ممکن است تخمک‌گذاری دچار اختلال شده و به طور معمول ماهیانه انجام نشود. اختلال در تخمک‌گذاری(الیگواوولاسیون) می‌تواند به دو صورت تأخیر در قاعدگی به فاصله بیش از 35 روز(الیگومنوره) و عدم قاعدگی( آمنوره) اتفاق بیفتد. بنابراین فولیکول های تخمک(کیسه‌های کوچک محل رشد تخمک) به خوبی بالغ نمی‌شوند و داخل تخمدان باقی می‌مانند و به مرور زمان پر از مایع می‌شوند؛ به همین علت تخمدان‌های پلی کیستیک، کمی بزرگتر از تخمدان‌های معمولی هستند.
📍این کیسه‌های پر از مایع(شبیه کیست‌های ریز) موجب تولید هورمون‌های آندروژن(مهم‌ترین آن‌ها تستوسترون در زنان) می‌شوند، که مقادیر بالای آن در مردان و مقادیر کم آن در زنان یافت می‌شود. اما در زنان مبتلا به سندرم پلی کیستیک این هورمون‌ها در سطوح بالایی(هایپرآندروژنیسم) تولید می‌شوند، که می‌تواند باعث بروز تنبلی تخمدان، مقاومت به انسولین، مشکلات بیشتر چرخه قاعدگی و علائم و عوارض سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS) شود.
📌برخلاف تشابه اسمی سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در واقع کیست نیست!
سه ویژگی اصلی سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان)
در صورت رد سایر دلایل نادر اگر شما از میان ۳ ویژگی آورده شده در ادامه این مطلب، دو مورد از آن‌ها را داشته باشید امکانش وجود دارد که شما به سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان) مبتلا باشید؛ این ویژگی‌ها عبارتند از:
۱.پریودهای نامنظم: همانطور که پیش‌تر مفصل توضیح داده شد، قاعدگی‌های نامنظم به این معناست که تخمدان‌های شما به طور منظم تخمک آزاد(تخمک‌گذاری) نمی‌کنند؛ علاوه بر این، از دست رفتن قاعدگی و یا داشتن خونریزی بسیار شدید هنگام دوره باید مورد توجه قرار بگیرد.
۲.افزایش میزان آندروژن: آزمایش خون با نتیجه نشان‌دهنده سطوح بالای هورمون‌های «مردانه» مانند تستوسترون و آندروستندیون(پیش‌ساز هورمون‌های جنسی مانند تستوسترون و استروژن) در بدن، که ممکن است باعث بروز علائم فیزیکی مانند رویش موهای زائد صورت یا افزایش میزان موهای زائد بدن شود؛
📌هورمون لوتئینیزه کننده اضافی(LH) که توسط غده هیپوفیز قدامی در پاسخ به افزایش فرکانس پالس GnRH تولید می‌شود، موجب تحریک تولید آندروژن توسط تخمدان‌ها می‌گردد.
۳.تخمدان‌های پلی‌کیستیک: اسکن هایی که نتیجه آن‌ها نشان می‌دهند، تخمدان‌های شما بزرگ شده‌اند و حاوی کیسه‌های پر از مایع(فولیکول‌ها) زیادی هستند، که تخمک‌ها را احاطه کرده‌اند؛
علائم سندرم پلی کیستیک(تبنلی تخمدان)
سندرم پلی کیستیک(تبنلی تخمدان) که بروز آن بیشتر در اواخر سنین نوجوانی و یا اوایل سنین جوانی(اوایل دهه بیست سالگی یا سی سالگی) مشاهده می‌شود، می‌تواند دارای علائمی به شرح موارد زیر باشد:
✔️سطح استرس زیاد، احساس خستگی، افسردگی و سایر علائم روانپزشکی؛
✔️دوره‌های نامنظم قاعدگی و یا توقف دوره قاعدگی، همچنین خونریزی شدید در طول دوره(به دلیل سطح بالای استروژن و ضخیم شدن پوشش داخلی رحم)؛
✔️بروز مشکل در باردار شدن، به دلیل ایجاد اختلال در تخمک‌گذاری منظم و یا عدم تخمک‌گذاری؛
✔️رشد بیش از اندازه موهای تیره و ضخیم(هیرسوتیسم) در بیش از 70 درصد افراد مبتلا، به خصوص در مناطق حساس به هورمون‌های مردانه(آندروژن) مانند صورت، سینه و پشت؛
✔️شوره سر، نازک شدن موها و همچنین ریزش موهای سر(کم‌پشتی یا طاسی مو با الگوهای مردانه)؛
✔️چرب شدن پوست و یا ایجاد آکنه به ویژه در صورت، سینه و پشت؛
✔️ایجاد لکه‌هایی از پوست تیره(آکانتوز نیگریکانس) به خصوص در چین‌های گردن، زیر بغل، کشاله ران(بین پاها) و زیر سینه؛
✔️پیدایش منگوله‌های پوستی(تگ‌ها یا زائده‌های کوچک پوستی) اغلب در زیر بغل یا گردن؛
✔️مشکل در کنترل وزن، مانند افزایش وزن و یا مشکل در کاهش وزن برای بین 40 تا 80 درصد افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان؛
✔️درد مزمن لگن و افزایش احتمال ابتلا به مشکلات سلامتی مانند فشار خون بالا، دیابت نوع ۲، افزایش چربی خون و سطح کلسترول بالا؛
عوارض سلامتی ناشی از سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان)
ابتلا به سندرم پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان می‌تواند احتمال بروز برخی از سایر مشکلات سلامتی را بخصوص در سنین بالاتر افزایش دهد، که رایج‌ترین آن‌ها شامل بیماری‌های زیر می‌باشد:
۱- دیابت نوع ۲؛ مقاومت به انسولین در فرد مبتلا به این سندرم، می‌تواند منجر به پیش دیابت و دیابت نوع ۲ شود؛ این نوع دیابت یک بیماری مزمن است، که موجب افزایش بیش از اندازه سطح قند خون فرد به صورت مادام‌العمر می‌شود.
۲- ناباروری؛ از سندرم پلی کیستیک با بروز چرخه نامنظم تخمک‌گذاری، بی‌نظمی یا توقف تخمک‌گذاری، اختلال در ترشح هورمون، به عنوان یکی از مهم‌ترین و شایع‌ترین علت ناباروری نام برده می‌شود.
۳- آپنه خواب؛ اختلالی که باعث می‌شود، تنفس فرد مبتلا به سندرم در طول خواب مکرراً متوقف شود.
۴- اضافه وزن و چاقی؛ احتمالا منجر به مشکلاتی مانند عزت نفس پایین و افسردگی می‌شود.
۵- سندرم متابولیک؛ وجود گروهی از عوارض فیزیولوژیکی خطرزا مانند چاقی و چربی انباشته دور شکم، فشار خون بالا، تری گلیسیرید خون بالا، سطوح پایین کلسترول HDL و مقاومت به انسولین، که می‌توانند باعث ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی(CVD) شوند.
۶-التهاب شدید کبد؛ این عارضه ناشی از تجمع چربی در کبد(استئاتوهپاتیت غیرالکلی)، می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی و متابولیکی مرتبط با PCOS رخ بدهد.
همچنین در صورت عدم توجه به علائم و پیگیری‌های پزشکی خطر ابتلا به سرطان آندومتر(رحم)، دیابت بارداری، فشار خون بالای ناشی از بارداری، حملات قلبی و سقط جنین نیز می‌تواند افزایش یابد.
📌با وجود اینکه تمامی افراد مبتلا به سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان) همه این مشکلات را نخواهند داشت، با این حال آگاهی از این عوارض می‌تواند به شما در پایش این علائم و بررسی‌های منظم عوامل تأثیرگذار بر سلامت(همچون فشار خون و قند خون) کمک کند، تا بتوانید در اسرع وقت علائم را با پزشک متخصص در میان بگذارید و از گزینه‌های درمانی برای رفع آن‌ها بهره ببرید.
پیشگیری از سندرم پلی کیستیک(تنبلی تخمدان)
اگر چه هیچ راه ثابت شده‌ای تا کنون برای پیشگیری از ابتلا به سندرم پلی کیستیک یا تنبلی تخمدان کشف نشده است، با این حال شما می‌توانید با انجام کارهای کوچک اما تأثیرگذار به کاهش علائم و اثرات سندرم پلی کیستیک(تبنلی تخمدان) کمک کنید؛ چرا که این تغییرات سبک زندگی، می‌توانند بر سطح هورمون‌ها تأثیر بگذارند و به تنظیم چرخه قاعدگی کمک کنند و به تبع آن علائم را کاهش دهند.
به عنوان مثال شما می‌توانید با خوردن غذاهای سالم و مغذی شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات(حداقل ۵ وعده در روز) و غذاهای کامل(مانند نان سبوس‌دار، غلات سبوس‌دار و برنج قهوه‌ای)، گوشت بدون چربی، ماهی و مرغ، انجام ورزش منظم، حفظ وزن ایده‌آل و کاهش وزن تنها به میزان 5 تا 10 درصد، پرهیز از مصرف بیش از حد کافئین، خودداری از استعمال سیگار و نوشیدن نوشیدنی‌های حاوی الکل، به جلوگیری از اثرات این بیماری کمک کنید.
سخن آخر
با وجود اینکه علل دقیق سندرم پلی کیستیک(تبنلی تخمدان) به عنوان یک بیماری تأثیرگذار بر روند طبیعی چرخه قاعدگی، همچنان به طور دقیق مشخص نشده است و اثرات فیزیکی آن می‌تواند خسته‌کننده و چالش برانگیز باشد، اما آگاهی از علائم احتمالی، توجه به تغییرات ظاهری و نظم دوران قاعدگی، مراجعه به پزشک متخصص و تغییر سبک زندگی در کنار پیروی از روش‌های درمانی اتخاذ شده از سوی پزشکان متخصص، می‌تواند به تسکین علائم و کاهش خطر بروز عوارض مرتبط با آن کمک کند.
برند معتبر و پیشرو در کیفیت تولید محصولات سلولزی بهداشتی لیدی کر نیز سعی کرده است، در این مقاله به مانند همیشه در جهت ارائه اطلاعات درست برگرفته از منابع معتبر دنیا به منظور افزایش آگاهی لازم کوشا، و در کنار شما عزیزان باشد.
بدون دیدگاه